Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia najczęstsze wątpliwości dotyczące stosowania tzw. ustawy Kamilka (pytania i odpowiedzi)

W związku z licznymi zgłaszanymi resortowi przez szkoły, rodziców, nauczycieli oraz osoby pracujące z dziećmi wątpliwościami dotyczącymi stosowania w praktyce przepisów nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nazywanej potocznie ustawą Kamilka, Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

„Ustawa Kamilka” w pytaniach i odpowiedziach

• Czy z okazji Dnia Nauczyciela, końca roku szkolnego itp., nauczyciele mogą przyjmować np. kwiaty lub czekoladki?

Ustawa Kamilka nie odnosi się do kwestii dawania prezentów nauczycielom. Nauczyciele mogą przyjmować symboliczne upominki, jak kwiaty czy czekoladki, w związku z okazjami (np. zakończenie roku szkolnego, Dzień Nauczyciela). Nie mogą jednak akceptować większych prezentów, pieniędzy czy kart podarunkowych, które mogłyby sugerować korzyść majątkową w zamian za np. lepsze oceny.

• Co w sytuacji, kiedy dzieci, zwłaszcza z przedszkoli, żłobków i młodszych klas, podbiegają do nauczyciela, żeby się przytulić? 

Ustawa nie zawiera przepisów, które zabraniałyby dzieciom przytulić się do nauczyciela. W standardach ochrony dzieci zalecamy jedynie, aby nie robić nic wbrew woli dziecka. Nauczyciel powinien zawsze kierować się swoim profesjonalnym osądem – słuchać, obserwować i odnotowywać reakcję dziecka, a najlepiej –zapytać o jego zgodę na kontakt fizyczny. Przed przytuleniem, pogłaskaniem czy wzięciem dziecka na kolana, aby na przykład je pocieszyć lub uspokoić, należy zapytać je, czy tego potrzebuje. 

• Czy dyrektor szkoły może zabronić rodzicom wejścia na teren szkoły (np. z pierwszoklasistami), powołując się na przepisy tak zwanej „ustawy Kamilka”? 

Ustawa Kamilka nie zawiera przepisów, które zabraniają rodzicom wejścia na teren szkoły. Art. 21 ustawy odnosi się do stosunku pracy lub wykonywania działalności związanej z opieką, wychowaniem itp. Nie dotyczy to więc odprowadzania dzieci do szkoły.

• Czy ustawa dotyczy wszystkich pracowników, nawet tych, którzy mają tylko pobieżny kontakt z dziećmi (np. występują gościnnie z prelekcją, na jednorazowe zaproszenie). 

Dyrektor ma obowiązek sprawdzić osoby, z którymi podpisuje umowę lub które prowadzą działalność oświatową na terenie szkoły. Goście zapraszani jednorazowo nie muszą być sprawdzani, o ile nauczyciel jest w tym czasie ze swoimi uczniami.

• Czy woźną trzeba sprawdzić w rejestrze przestępców seksualnych i żądać od niej zaświadczenia o niekaralności?

Obowiązek weryfikacji zależy od zakresu obowiązków. Jeśli oprócz sprzątania woźna pomaga dzieciom lub sprawuje nad nimi opiekę, musi być sprawdzona. Gdy zajmuje się wyłącznie sprzątaniem, weryfikacja nie jest wymagana. 

• Na jakich zasadach rodzic może uczestniczyć w wycieczce klasowej dziecka jako opiekun grupy?

Rodzic - opiekun wycieczki działa jako wolontariusz i podlega weryfikacji karalności. Najlepiej ustalić listę rodziców - wolontariuszy na początku roku i zweryfikować ich zgodnie z art. 21 ustawy. Planowana jest zmiana przepisów, która zwolni rodziców z obowiązku dostarczania zaświadczeń z KRK.

• Urząd gminy zawiera umowy z firmą, która dowozi dzieci do szkoły. Czy powinien zweryfikować kierowców?

Kierowcy autobusów nie muszą być sprawdzani, jeśli nie pełnią funkcji opiekuńczych. Gdy kierowca sprawuje opiekę nad dziećmi podczas transportu, weryfikacja jest konieczna.

• Firma przyjmuje niepełnoletnich uczniów na praktyki. Czy musi przedstawić zaświadczenia o niekaralności wszystkich pracowników, którzy mogą mieć kontakt z praktykantami? 

W przypadku praktykantów, firma powinna sprawdzić opiekuna praktyk, który wykonuje działalność edukacyjną. Dotychczas opiekunowie przedstawiali własnoręczne oświadczenie. Teraz procedura weryfikacji wymaga, by dostarczyli dokument z KRK.

• Czy nauczyciel może kontaktować się z uczniami i rodzicami z prywatnego telefonu? Czy może być razem z uczniami na wspólnej grupie w aplikacji typu WhatsApp, Messenger?

Zasady kontaktu powinny być ustalone przez placówkę. Nauczyciel powinien unikać prywatnych kanałów komunikacji (SMS-ów, mediów społecznościowych) bez wiedzy rodziców. Zaleca się używanie służbowych metod komunikacji, za zgodą rodziców.

• Czy organizator szkoleń online dla dzieci i młodzieży musi mieć zaświadczenie o niekaralności od prowadzących takie szkolenia? 

Nie ma różnicy, czy działalność jest prowadzona online czy offline. W związku z tym przed zatrudnieniem osoby do prowadzenia szkoleń online lub dopuszczeniem jej do takiej działalności, organizator powinien uzyskać od niej zaświadczenie o niekaralności oraz sprawdzić ją w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. 

• Czy obowiązki, które wynikają z ustawy, dotyczą prywatnych korepetytorów, jednoosobowych gabinetów psychologicznych, stomatologicznych itd.?

Ustawa jednoznacznie tego nie reguluje. Jeśli chodzi o standardy ochrony dzieci, Ministerstwo Sprawiedliwości uważa, że w przypadku jednoosobowej działalność gospodarczej, w ramach której mamy w danym momencie kontakt tylko z jednym dzieckiem – wprowadzanie takich standardów mijałoby się z celem.

• Kto jest odpowiedzialny za to, by zweryfikować studenta, który odbywa praktyki w szkole – dyrektor tej szkoły czy uczelnia? 

Dyrektor szkoły odpowiada za bezpieczeństwo uczniów, więc na nim spoczywa obowiązek weryfikacji studentów, zanim zostaną dopuszczeni do zajęć. 

• Czy studenci medycyny, którzy będą mieli praktyki w szpitalach na oddziałach pediatrycznych, muszą przedstawić zaświadczenie o niekaralności? 

Tak, studenci pracujący z małoletnimi muszą być sprawdzani w KRK i Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i składać zaświadczenia o niekaralności od 15 lutego 2024 r.

Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nazywana potocznie ustawą Kamilka, została uchwalona 28 lipca 2023 r., a 15 sierpnia br. zaczęły obowiązywać wymagania dotyczące tzw. standardów ochrony małoletnich. Muszą je wprowadzić wszystkie instytucje, z których usług korzystają dzieci, m.in. placówki oświatowe (szkoły, przedszkola), opiekuńcze, wychowawcze, religijne, artystyczne, medyczne, rekreacyjne, sportowe, związane z rozwijaniem zainteresowań.

Standardy te określają zasady bezpiecznych relacji z dziećmi oraz procedury interwencji w przypadkach podejrzenia przemocy. To zbiór zasad i tryb postępowania, które mają na celu zapewnić dziecku ochronę przed krzywdzeniem. Nie ma jednego wzoru – każda placówka powinna dostosować je do swojej specyfiki, uwzględniając jednak takie elementy jak: zasady określające bezpieczne relacje z dzieckiem z wyszczególnieniem zachowań niedozwolonych; procedury podejmowania interwencji w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka; procedurę i wyznaczoną osobę odpowiedzialną za złożenie zawiadomienia o podejrzeniu przestępstwa wobec dziecka.

Każda placówka, której praca wiąże się z opieką nad dziećmi, musi również przestrzegać zasad bezpiecznej rekrutacji. To oznacza, że kandydaci do pracy są sprawdzani w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle seksualnym i mają obowiązek pozyskania i przedstawienie zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego.

Projekt ustawy został przygotowany po tragicznej śmierci ośmioletniego Kamilka z Częstochowy zakatowanego przez ojczyma.

mam/