KOŚCIÓŁ PAR. PW. ŚW. KATARZYNY W DĄBCZU

Kościół wzniesiony w 2. poł. XVII w. w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem z gliny i cegieł, otynkowanym. Od zach. do nawy przylega wyższa wieża wtopiona dolną kondygnacją w jej bryłę.

Historia

Pierwotny, nieistniejący drewniany kościół został wzniesiony zapewne w XIII wieku. W 1391 r. w źródłach jest wymieniany proboszcz parafii, istniejącej we wsi do 1410 roku. Od 1510 r. (do 1976 r.) kościół był filią parafii w Rydzynie. Obecna świątynia została wzniesiona w 1660 r. lub w latach 1666-68, dzięki ówczesnemu proboszczowi Wawrzyńcowi Wieczorkowskiemu. Z tego czasu pochodzi zapewne również cmentarz otaczający kościół. W 1976 r. ponownie erygowano parafię.

W latach 1970-71 wykonano zakrojone na dużą skalę prace remontowe i konserwatorskie, obejmujące m.in.: wymianę drewnianych elementów konstrukcji ścian, wykonanie nowych wypełnień ścian oraz wymianę oszalowania ścian wieży. Wówczas z wnętrza usunięto tynki wraz z polichromią, którą uznano za nieposiadającą wartości zabytkowych.

Opis

Kościół jest położony w pn. części wsi i nieregularnego, wydłużonego placu, zwężającego się w ostry klin w części pd., który jest punktem zbiegu trzech lokalnych dróg: z Nowej Wsi od pn., z Leszna od zach., Rydzyny od pd. oraz Tworzanic od wschodu. Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem na murowanej podmurówce, z murowanymi słupkami między przęsłami i bramą po stronie zach., za którym znajduje się cmentarz i obiegająca świątynię ścieżka procesyjna. Wzdłuż ogrodzenia rosną pojedyncze okazy drzew liściastych i iglastych.

Kościół jest jednonawowy, orientowany. Do nawy, na planie wydłużonego prostokąta, przylega od wsch. węższe, założone na tym samym rzucie, zamknięte prosto prezbiterium, od zach. – wieża na planie zbliżonym do kwadratu. Do pn. elewacji prezbiterium równolegle przylega zakrystia, na rzucie prostokąta, z wejściem od wschodu. Na drugiej od wsch. osi pd. elewacji nawy znajduje się kruchta na rzucie zbliżonym do kwadratu.

Bryła kościoła jest zwarta, jednokondygnacyjna, złożona z prostopadłościanów. Nawę i przylegające do niej od wsch. niższe i węższe prezbiterium nakrywają wysokie dachy dwuspadowe. Przedłużona pn. połać dachu nad prezbiterium nakrywa przylegającą do niego zakrystię. Kruchtę pd. nakrywa dach dwuspadowy. Kościół został wzniesiony na podmurówce z kamienia łupanego, w konstrukcji szkieletowej, z wypełnieniem z gliny i cegieł, otynkowanym. Wieża od zach. została wybudowana w konstrukcji słupowej, z zewnątrz szalowana deskami w układzie pionowym. Dachy są pokryte gontem, kalenica – drewnianymi gąsiorami.

Wewnętrzne ściany nawy, prezbiterium, zakrystii i kruchty są pokryte deskami. Wnętrze kościoła jest nakryte stropami płaskimi.

Elewacje nawy, prezbiterium, zakrystii oraz kruchty są wykonane w konstrukcji szkieletowej, z otynkowanym wypełnieniem z cegły i gliny. W elewacjach bocznych nawy i prezbiterium znajdują się niewielkie, rozmieszczone symetrycznie okna o kwadratowych wykrojach.

Od zach. do nawy przylega wyższa od niej, dwukondygnacyjna wieża. Dolna kondygnacja jest szerokości nawy, górna od niej węższa, oddzielona trzema połaciami dachu. Wieżę wieńczy obelisk z krzyżem na kuli. Na osi zach. elewacji dolnej kondygnacji znajduje się prostokątny, zamknięty odcinkowo otwór drzwiowy z trójpołaciowym zadaszeniem, poprzedzony kamiennymi schodami. W bocznych elewacjach dolnej kondygnacji wieży znajdują się po dwa prostokątne otwory okienne, jeden nad drugim. W trzech elewacjach górnej kondygnacji – pary prostokątnych otworów dzwonnicy.

Wnętrze kościoła jest jednonawowe. Węższe prezbiterium, poprzedzone dwoma stopniami, oddziela od nawy prostokątny otwór z nową belką i wpisanym w niego łukiem tęczowym. Chór muzyczny w zach. części nawy posiada linię prostą i jest wsparty na dwóch słupach.

W prezbiterium znajduje się późnorenesansowy ołtarz główny z końca XVI w., z obrazami przedstawiającymi: Chrystusa przy słupie w polu środkowym (1591 r.) oraz Zdjęcie z Krzyża (2. poł. XVII wieku). W pn.-wsch. narożniku nawy, na ścianie tęczowej znajduje się rokokowa ambona z ok. poł. XVIII w., która pierwotnie znajdowała się w nieistniejącym kościele w Kłodzie koło Rydzyny. Późnobarokowy prospekt organowy pochodzi z pocz. XVIII wieku.

Zabytek dostępny. Bliższe informacje oraz godziny Mszy św. znajdują się na stronie http://www.archpoznan.pl/component/option,com_contact/Itemid,0/task,view/contact_id,301/ (data dostępu: 6-11-2015 r.).

Oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 6-11-2015 r.

Bibliografia:

• Drewniane kościoły w Wielkopolsce, koncepcja, opracowanie tekstów i wybór fotografii Piotr Maluśkiewicz, Poznań 2004, s. 53.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. V: Województwo poznańskie, z. 12: Powiat leszczyński, oprac. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1975, s. 1-3.
• Zgodziński B., Województwo leszczyńskie, Warszawa-Poznań 1989, s. 152-153.

tekst: zabytek.pl